2 milyar dolarlık GES yatırımı askıda!
Enerji Günlüğü - Lisanssız güneş enerji santrallerine (GES) getirilen döviz kredisi kullanım yasağı, toplam 1800 MW’lik projeyi askıda bıraktı. GÜNDER Başkanı Kaleli, bu projelerin yatırım tutarını yaklaşık 2 milyar dolar olarak hesapladı.
Türkiye’de yaklaşık beş yıldır, önüne çıkan türlü engelleri aşa aşa 4 bin MW’lik kurulu güce ulaşan güneş enerji santrali yatırımları şimdi yeni bir engelle daha karşı karşıya. Bu kez engel, döviz israfını önlemeye yönelik 2 Mayıs 208 tarihli bir genelge güneş enerjisi projelerinin hayata geçirilmesini zorlaştırdı.
Söz konusu genelge, döviz geliri bulunmayan işletmelerin yurt dışından ya da yurt içinden döviz cinsinden kredi kullanımına yasak getiriyor. Ancak bu yasağın istisnaları da var. Yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması (YEKDEM) kapsamına giren enerji yatırımları da bu istisnalar arasında yer almasına rağmen, güneş enerjisi yatırımlarından bir kısmı genelgeden olumsuz etkilendi. Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu Türkiye Bölümü (GÜNDER) Başkanı Kutay Kaleli’nin verdiği bilgiye göre, lisanslı güneş enerji santrali (GES) yatırımlarının döviz cinsinden kredi kullanmasına imkan tanıyan genelge, lisanssız GES’lere aynı hakkı tanımadı.
TL KREDİLERİ DE PAHALANDI
“Lisanslı projeleri istisnaya aldılar. Ama lisanssız projeler istisna dışında” diyen Kaleli şöyle devam etti:
“İstisna dışı bırakılan lisanssız GES projeleri dövizle kredi kullanamıyorlar. Türk Lirası cinsinden kredi kullanmaya kalktıklarında ise 10 yıllık borçlanmada yüzde 27-28’i bulan faizlerle karşılaşıyorlar. Oysa bu projelerin iç karlılık oranları yüzde 12-14. Yani söz konusu yatırımlar ancak bu kadar gelir elde edebilecek. Bu kazanca sahip bir işe siz yüzde 28 ile kredi verirseniz, kendini geri ödeme şansı kalmıyor. Dolayısıyla yatırımın hayata geçirilebilme, yapılabilme şansı kalmıyor. O yüzden lisanssız projelerin de istisna kapsamına alınması gerekiyor.”
BANKALARIN DA KAFASI KARIŞIK
GÜNDER Başkanı Kutay Kaleli, bazı bankaların, yatırım teşvik belgesi olması kaydıyla lisanssız GES’lere de döviz kredisi kullandırılabileceğini düşündüklerini, yine de sıkıntı yaratacağını düşünerek kredi vermediklerini söyledi. “Bazı bankalar ise hiç kullandırılamayacağını düşünüyor” diyen Kaleli şöyle devam etti:
“Burada yapılması gereken, aynı enerji kaynağına dayalı farklı projelere benzeri muamelenin yapılması. Yani aynı karakterdeki tüm projelerin istisna kapsamına alınması. Böylelikle piyasadaki belirsizlik ortadan kalkmış olur.”
1800 MW’LİK PROJE ASKIDA
Türkiye’de bugüne kadar 6500 MW’lik lisanssız GES için çağrı mektubu (şebeke bağlantı hakkı) verildiğini belirten GÜNDER Başkanı Kaleli, bunun 4500 MW’lik kısmının yatırıma dönüştüğünü ve GES’lerin üretime geçtiğini anlattı. Kaleli şöyle devam etti:
“Çok kabaca şu hesaba girebiliriz. Toplam 6500 MW’lik çağrı mektubu var. 4500 MW’lik kurulum yapıldı. geriye 2000 MW’lik bir proje kalıyor. Bunlardan 200 MW’lik kısmının da döviz kredisine sınır getiren düzenlemenin devreye girdiği 2 Mayıs 2018 tarihine kadar inşaatına başlanmış olduğunu tahmin edebiliriz. Kalan 1800 MW’lik projenin ise krediyle ilgili sıkıntısı var diyebiliriz. 2 milyar dolarlık yatırım diyebiliriz. Bu da demektir ki 2 milyar dolarlık bir yatırım askıda.”
KUYUCU: BANKALARIN YORUM FARKI DA ENGEL
Antek Enerji Yönetim Kurulu Danışmanı Feti Kuyucu, yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimine yönelik yatırım projelerin finansmana erişimde sıkıntı yaşamaya başladığını söyledi. Yatırımcılara mağduriyet yaşatan bu durumun, son çıkarılan Döviz Kredileri Kullanım Tebliği’nin bankalarca farklı yorumlanmasından kaynaklandığını anlatan Kuyucu şunları söyledi:
“Yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması (YEKDEM) kapsamındaki üretici şirketlerin, döviz kredisi kullanabilmeleri için YEK Belgesi’nin veya bu kapsamda verilen lisansın aracı bankaya ibraz etmeleri yeterli. Ancak kimi finansal kurumlar kredilendirmeyi sadece yeni yatırımların finansmanı olarak algılıyor. Bu da güneş, rüzgar ve biyokütleye dayalı yatırım projelerinin finansmana erişimini engelliyor. Oysa kambiyo rejimi ve yeni tebliğ çok net. Merkez Bankası yetkilileriyle konuştuk, onlar da bu görüşte ama yorum farklılıklarını Türkiye Bankalar Birliği’nin netleştirmesi gerektiğini söylüyorlar. Bu yapıldığı takdirde birçok işletmenin finansmana erişimde yaşadığı mağduriyet ortadan kalkacaktır.”
TELEMCİOĞLU: YATIRIMCI PROJELERİ SATILIĞA ÇIKARIYOR
GÜNDER Genel Sekreteri Faruk Telemcioğlu, döviz kredisi kullanımına kısıtlama getiren 2 Mayıs tarihli düzenlemenin “1 MW’lik lisanssız GES yapacaksın, yurt dışından dövizle kredi alamazsın” dediğini hatırlatarak “Bu düzenleme yenilenebilir enerji yatırımına yurt dışından kaynak bulmayı imkansız hale getirdi. Yurt dışındaki bankalar (bu yatırımlar fizibıl değil, yapılamaz) diyor. Türk Lirası cinsinden kredi alırsan da risk primi çok yüksek. Bankalar da bu düzenlemeye dayanarak, nasıl olsa dövizle para bulamayacak diye TL kredilerine yüksek faiz talep ediyor. Bu durumda yatırımcı kaynak bulmakta zorlanıyor. Proje sahipleri yatırımdan vazgeçmeyi tercih ediyor, santrali kurmaktansa çağrı mektubunu satmaya çalışıyor. Bunları kredi kullanmadan yatırım yapabilecek kadar güçlü, özkaynağı olanlar alacak. Kim alacak? Projeleri büyük holdingler toplayacak” ifadelerini kullandı.
ALDO GRUP: ZOR DURUMDAYIZ
Öte yandan, lisanssız elektrik üretim yatırımları yapan Aldo Grup da son gelişmeler nedeniyle zor durumda olduğunu açıkladı Aldo Grup Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Haluk Veli Doğan, devletin lisanssız güneş santrali projelerinin döviz cinsinden kredi kullanımını engellemesi nedeniyle birçok firmanın iflas aşamasında olduğunu söyledi. Haluk Veli Doğan, DÜNYA’dan Fahriye Kutlay Şenyurt'a yaptığı açıklamada, devletin güneşten üretilecek elektriğe 13.3 dolar/cent’lik alım fiyatı garanti etmesiyle birçok yatırımcı gibi kendilerinin de sektöre adım attığını belirtti. Aldo Grup olarak bugüne kadar toplamda 100 MW’nin üzerinde proje bitirdiklerini anlatan Doğan, bunun için yaklaşık 120 milyon dolar para harcadıklarını, bunun bir kısmını TL üzerinden bir kısmını da döviz kredileri ile finanse ettiklerini söyledi.
Devletin daha önce alınmış bazı kararları değiştirmesiyle yatırım ortamının olumsuz etkilendiğini anlatan Doğan, “Sektörle ilgili önce panel kısıtlaması geldi. Akabinde yabancı yatırım teşvikleri kaldırıldı. Daha sonra da yurt içinde ekipman montajını ve üretimini desteklemek adına panel ithalatına gözetim belgesi uygulaması geldi’ dedi.
En son geçen yılın ortalarında 31 Aralık 2017’den sonra geçici kabul alan santrallere 4 katı sistem kullanım bedeli alınacağının açıklandığını anlatan Doğan şöyle devam etti:
“Oysa bizler, önceki şartlara dayanarak lisanssız GES projelerinin çağrı mektuplarını satın almıştık. Santralleri ya 2018’e bırakacaktık ya da 2017I’de tamamlayacaktık. Bizim gibi birçok grup da 2017’de tamamladı. Tam bu süreçte dünya genelinde güneş paneli arz yetersizliği ortaya çıktı. Türkiye’de de yeterli üretim olmadığından daha yüksek maliyetle paneller ithal edildi. Bu yüzden birçok grup ileride döviz kredisi ile kısa vadeli kredilerini uzun vadeye çevirme planları yaparak ciddi şekilde kısa vadeli borçlanmaya gitti. Ama devlet bu kez yeni bir genelgeyle döviz getirisi olmayanlara döviz kredisi kullandırmayacağını açıkladı. Bizim döviz gelirimiz var. Ama genelgede ‘güneş enerjisi lisanslı santraller için’ diye bir ibare var. Türkiye’de 4 bin tane, yani yaklaşık 4 milyar dolarlık lisanssız GES yapılmış durumda. Lisanslı yapılan çok sınırlı. Bu hak lisansız santrallere de tanınmalı.”
10 MİLYON DOLARIMIZ BATIK DURUMDA
Yaşanan gelişmelerin birçok firmayı zora soktuğunu, sektörde yeni iflas haberleri duymaya başladıklarını anlatan Doğan şöyle konuştu:
“Firmalar şu anda döviz kredisi kullanamıyorlar ve bu yüzden zordalar. Biz de güç durumdayız. Mayıs ayından bu yana kredi kullanamıyoruz. Çünkü TL kredi faizleri de yükseldi. Elimizde 70 megavatlık çağrı mektubu daha var ama önümüzü tamamen kapattılar. Yatırımlar durdu. Biz MW’ı 150 bin dolardan 70 megavat çağrı mektubu anlaşması yaptık. Ödediğimiz 10 milyon dolarımız şu an batık durumda. Artık yatırım yapmaya korkar olduk. Biz yatırımcı, girişimci insanlarız, ekonomiye katkı sağlıyoruz. Güneş enerjisi santrallerinde biz sadece Aldo’da geçen yıl 700 kişiye istihdam sağladık. Bugün geldiğimiz noktada 100 kişiye düştük.”